Paşinyan daxili və xarici təzyiqlərə tab gətirmir: O, məxfi sənədi açıqlamalı olacaq

"Ölkə.Az"ın musavat.com-a istinadən məlumatına görə, Cənubi Qafqaz regionu ətrafında cərəyan edən proseslər hazırda həlledici mərhələyə girmək üzrədir. Ermənistanın hərbi-siyasi təxribatları ucbatından baş vermiş son silahlı toqquşmalardan sonra rəsmi İrəvan danışıqlar masası arxasına keçməkdən başqa çıxış yolunun qalmadığı qənaətinə gəlib. Və artıq bütün problemləri müzakirələrlə nizamlamaq məcburiyyətində qalıb.

Ona görə də hazırda əsas regional gündəm Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçiriləcək yüksək səviyyəli görüşə indeksləşib. Üstəlik, belə bir yüksək səviyyəli görüşün planlaşdırılması Cənubi Qafqazda xüsusi maraqları olan supergüclər arasında da geopolitik rəqabəti dərinləşdirib. Və hazırda yüksək səviyyəli görüşdə vasitəçilik missiyası uğrunda gərgin mübarizənin başladığı müşahidə edilir.

Məsələ ondadır ki, bir müddət öncə Əliyev-Paşinyan görüşünün məhz Avropa Şurasının vasitəçiliyi ilə Brüsseldə keçiriləcəyi elan olunmuşdu. Artıq inkaredilməz məlumatlar var ki, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Avropa Şurasından görüş üçün vasitəçiliyi öz üzərinə götürməyi xahiş edib. Və Avropa Şurasının təklifi, hər iki tərəfin razılığı ilə görüşün dekabrın 15-də keçirilməsi planlaşdırıb.

Ancaq bütün bunlar Rusiyanı açıq-aşkar qıcıqlandırmaqdadır. Çünki Kremldə hesab edirlər ki, rəsmi İrəvan və Ermənistanın Qərbdəki himayədarları bu ikibaşlı manevrlərlə Rusiyanı regionda sülhyaratma prosesindən kənarlaşdırmağa, oyundankənar vəziyyətə salmağa çalışırlar. Ehtimal etmək olar ki, Kreml sahibi Vladimir Putinin həmişə Rusiyaya yalvaran Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyana gözlənilmədən telefonla zəng etməsi də məhz bu məsələ ilə bağlıdır.

Məsələ ondadır ki, indiyə qədər hər dəfə çətinə düşdükdə, adətən, erməni baş nazir Kreml sahibinə zəng edərdi. Bu dəfə isə ilk dəfə olaraq, Rusiya prezidenti V.Putin erməni baş nazirin telefon nömrəsini yığıb. Və mətbuata sızan məlumatlara görə, Rusiya lideri erməni baş nazirə rəsmi İrəvanın Kremlin əleyhinə müəmmalı davranışları ilə bağlı sərt xəbərdarlıq edib.

Artıq bu xəbərdarlığın real nəticələrinin olduğunu da düşünmək olar. Çünki Ermənistan mediası Əliyev-Paşinyan görüşünün Brüsseldən öncə noyabrın sonlarında Rusiyanın Soçi şəhərində keçirilə biləcəyi barədə məlumatın olduğunu vurğulayır. Belə anlaşılır ki, Kreml sahibinin erməni baş nazirə telefon zənginin artıq real nəticəsi mövcuddur. Üstəlik, bu nəticədə Rusiya liderinin telefon zəngindən dərhal sonra Kremlin mətbuata sızdırdığı xəritənin də payı olmamış deyil.

Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan üçün hadisələr o qədər də ümidverici məzmun daşımır. Əksinə, öz avantürist davranışları ilə Kremli qıcıqlandıran Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı çətin vəziyyətə salmaqda davam edir. Və bu, yaxın gələcəkdə Ermənistanı ümumiyyətlə, regional kataklizimlərlə üzləşdirə bilər.

Maraqlıdır ki, Ermənistan cəmiyyətində də Paşinyan hakimiyyətinin səhvlərini və riskli oyunlarda iştirakını dəyərləndirməyə başlayıblar. Ona görə də, hazırda erməni tolumu ciddi şəkildə narahatdır. Və hesab olunur ki, rəsmi İrəvan danışıqlar masası arxasında şərtləri qəbul edən tərəf olmağa məhkumdur.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, Əliyev-Paşinyan görüşündə hansı nəticələrin ortaya çıxa biləcəyi elə indidən böyük maraq doğurmaqdadır. Üstəlik, onu da nəzərə almaq lazımdır ki, bu prosesi Rusiya kimi, Türkiyə də ciddi nəzarət altında saxlamağa çalışır. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın rəhbərliyi ilə bu qardaş ölkənin Nazirlər Kabinetində məhz Azərbaycan-Ermənistan sərhədlərində baş verən hadisələrin əsas müzakirə mövzusu olması da belə düşünməyə əsas verir. Rəsmi Ankara bu müzakirələrlə Türkiyənin həmişə olduğu kimi, yenə də Azərbaycanın yanında yer alacağının açıq mesajını vermək məqsədi güdür.

Bütün bunların fonunda isə Ermənistan geopolitik labirintə düşmüş kimi görünür. Çünki son hadislər də göstərir ki, Paşinyan hakimiyyəti hansı tərəfə çevrilsə də, Ermənistanı həmin labirintdən çıxartmaq şansını itirmiş vəziyyətdədir. Və belə vəziyyət istər-istəməz Ermənistanda daxili siyasi böhranı daha da dərinləşdirir, Paşinyan hakimiyyətində qarşı etiraz dalğasını gücləndirir.

Son vaxtlar Ermənistan paytaxtı İrəvanda ardıcıl olaraq, kütləvi etiraz aksiyaları keçirilməkdədir. Aksiya iştirakçıları Paşinyan hakimiyyətindən sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya sənədinin məzmununu açıqlamağı tələb edirlər. Çünki bir müddət öncə baş nazir N.Paşinyan həmin sənədin bu ilin may ayından etibarən onun masası üzərində olduğunu bəyan etmişdi: “Mən həmin məxfi sənədi indiyə qədər imzalamırdım”.

Erməni baş nazirin məhz bu açıqlaması və dilə gətirdiyi ikimənalı cümlə Ermənistan cəmiyyətində ciddi şübhələr yaradıb. Hesab olunur ki, erməni baş nazir bu cümlə ilə həmin sənədi artıq imzaladığının və ya tezliklə imzalamaq məcburiyyətində qala biləcəyinin üstüörtülü mesajını verməyə çalışıb. Azərbaycanla silahlı toqquşmalardan sonra isə erməni baş nazirin delimitasiya və demarkasiya ilə bağlı sənədi artıq imzaladığı qənaətinə gələnlərin sayı isə artıb. Hesab olunur ki, baş nazir N.Paşinyan məhz həmin sənədi imzalamağın əvəzində atəşkəs anlaşmasına nail ola bilib. Və Erməni toplumunda imzalanmış ola biləcək sənədin Ermənistanın əleyhinə olduğuna inananlar da kifayət qədərdir.  

Etiraz aksiyalarının təşkilatçıları, xüsusilə də radikal-mühafizəkarlar israrla iddia edirlər ki, Paşinyan hakimiyyəti həyati əhəmiyyət daşıyan bir sıra ərazilər, strateji xarakterli yüksəkliklər və bəzi kommunikasiya xətləri (Zəngəzur dəhlizi) ilə bağlı yolverilməz güzəştlərə getmiş ola bilər. Radikal-mühafizəkarlar xüsusilə də, rəsmi İrəvanın həmin sənədin imzalanması ilə Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanıya biləcəyindən narahatdırlar.  

Belə anlaşılır ki, hazırda Paşinyan hakimiyyəti bir tərəfdən regional, digər tərəfdən isə ölkədaxili təzyiqlərin arasında qalıb. Erməni baş nazirdən artıq imzalandığı güman olunan delimitasiya və demarkasiya anlaşmasının məzmununu açıqlamağı israrla tələb edirlər. Eyni zamanda, Azərbaycan, Rusiya və Türkiyə Ermənistana üçtərəfli anlaşmaların tam şəkildə yerinə yetirilməsi tələbi ilə təzyiqi artırır. İndi Paşinyan hakimiyyətinin qarşısında əsasən iki seçim qalmış kimi görünür. Rəsmi İrəvan ya ölkədaxili təzyiqləri nəzərə alaraq, regional güclərə müqavimət göstərməyə cəhd etməli olacaq. Ya da həmin regional güclərdən – Azərbaycan, Rusiya və Türkiyə - dəstək alıb, ölkədaxili təzyiqləri zərərsizləşdirmək barədə düşünəcək.